Divan-ı Hikmet
Genel Özellikleri
Yesevilik Tarikatı'nın kurucusu Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır. Genel olarak dervişlik hakkında övgülerden bu dünyadan şikayetten cennet ve cehennem tasvirlerinden, peygamberin hayatından ve mucizelerinden bahsedilir. Dini ve ahlaki öğütler veren şiirlerede yer vermiştir. Hece ölçüsü olarak 4+3 ve 4+4+4 kullanılmıştır.Hoca Ahmet Yesevi'nin Divan-ı Hikmet adlı yapıtı bence İslamiyetin Ural-Altay kültürü ile yorumlanmış bir biçimidir. Bu yapıtın ortaya çıkmasından bir süre sonra ;İslamiyet göçebe Türk toplulukları arasında yayılmaya başlamıştır. Hoca Ahmet Yesevi'nin görüşleri anadolu gizemciliğinin (Tasavvuf) temelini oluşturur. Alevi Kültürünün temeli bu yapıttadır. Yunus Emre'nin, Hacı Bektaş Veli'nin, Pir Sultan Abdal'ın, kaygusuz Abdal'ın düşüncelerinin kaynağı bu yapıttır.
· Kitapta Allah aşkı Peygamber sevgisi işlenmiştir.
- Hikmet: Hoş, hayırlı anlamlarına gelir
· Sade ve yalın bir dil kullanılmıştır.
- Aruz ve hece ölçüsü kullanılmıştır.
- Dörtlük ve beyitle yazılmıştır.
- 144 hikmet ve 1 münacaat'tan oluşur.
- Eser Karahanlı Türkçesinin hakaniye lehçesiyle yazılmıştir
- İstifham (soru sorma) ve Tecahul-i Arif (bilmezlikten gelme) sanatları kullanılmıştır.
- Ahmet Yesevi'nin hikmetlerinin birleşmesiyle oluşmuştur.
- Ahmet Yesevi hikmetleri Karahanlı Türkçesiyle söylemiştir.
- Hikmetler dini tasavvufi şiirlerdir.
- Allah'a yakın olma isteği vardır.
- Şiirlerde ulusal ögeler (ölçü, nazım biçimi, yarım uyak) ile İslamlıktan gelme yabancı ögeler (din ve tasavvuf konuları, yabancı sözcükler) bir arada kullanılmıştır.
- Eserin uyaklanışı abcd dddb eeeb şeklindedir.Dördüncü dizelerin birbiriyle uyaklı oluşu hatta zaman zaman aynen tekrarlanışı bu şiirlerin musiki ile okunmak için söylendiğini gösterir.
- Eser 12.yy'a aittir.
- Divan-ı Hikmet'i Ahmet Yesevi yazmamıştır. Ahmet Yesevi'nin kurduğu tarikattaki Şaban Durmuş Ahmet Yesevi'nin görüşlerini ve düşüncelerini kitap haline getirmişlerdir.
- Didaktiktir ve manzum bir eserdir.
- Ahmet Yesevî 63 yaşından sonra bir çilehane yaptırmış ve kendini ibatede vermiştir.
- Türk Edebiyatı tarihinde "Divan-ı Hikmet"in önemi İslamiyet`ten sonraki Türk Edebiyatı`nın daha önce yazılan Kutadgu Bilig`den sonraki bilinen en eski örneklerinden biri ve tasavvuf Türk Edebiyatı`nın ilk eseri oluşudur.
Ahmet Yesevi ünv. Türkistan kurulmuştur.
|
Takma adı:
|
Piri Sultan, Hoca Ahmet, Kul Hace Ahmet
|
|
Doğumu:
|
1103
Sayram
|
|
Ölümü:
|
1165
Yasi
|
|
|
mutasavvıf ve şair
|
|
Milliyeti:
|
Türk
|
Ahmet Yesevi,
Türkistan'da yetişen büyük velilerdendir. Adı Ahmet bin İbrahim bin İlyas Yesevi olup; Piri Sultan, Hoca Ahmet, Kul Hace Ahmet diyede tanınır. Babası Hace İbrahim'in nesebi Ali'nin oğlu Muhammet bin Hanefi'ye dayanır
Hicri 5. asrın ortalarında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası İbrahim erken yaşta öldü. Yasi kentinde Arslan Baba adında bir sufi öğretmenin etkisinin altında kaldı. Onun ölümünden sonra Buhara'ya giderek kendi eğitimini Yusuf Hemedani'nin yanında 1140 yılında tamamladı.
63 yaşına gelince kendisine yer altında bir hücre kazdırmış ve kalan ömrünü burada tamamlamıştır.[2] Ahmed Yesevi, hikmetlerinin birçoğunda bu uzlete çekilmesinin sebebi olarak Muhammed'in altmışüç yaşında vefat ederek yer altına girişini ve bu yüzden kendisinin de yer üstünde Muhammed'den daha fazla gezmekten haya etmesini göstermektedir. "Divan-ı Hikmet"te Ahmed Yesevi’ nin yer altında uzlete çekilişini ve uzlet hayatı esnasında yaşadığı manevi halleri anlatan hikmetler önemli bir yere sahiptir.
Mozolesi, Türkistan kentinde güney Kazakistan'da 1389 ile 1405 yıllarında Timurlenk tarafından yapıldı. 2002 yılında UNESCO tarafından dünya tarih eseri olarak kabul gördü. Ahmet Yesevi'nin türbesi Türkiye Cumhuriyeti tarafından restore edilmiştir.Ahmet Yesevi'nin şiirlerine "HİKMET" adı verilmektedir. |
