Kutadgu Bilig

Yûsuf Has Hâcib

Karahanlı edip, şâir ve devlet adamı. Doğu Türkistan’daki Balasagun şehrinde, muhtemelen 1017 yılında doğdu. Asil bir Türk ve Müslüman âileye mensup olduğu tahmin edilmektedir. Balasagun’da tahsil ve terbiye gördü. Karahanlı hizmetine girip, “Has Hâcib” unvânını almadan önce Balasagunlu Yûsuf, olarak tanındı. Balasagunlu Yûsuf, kendini çok iyi yetiştirdi. Elli yaşlarındayken on sekiz ay içerisinde manzum olarak
Kutadgu Bilig adlı meşhur eserini yazdı. Bu kitabı, Kaşgar’a gelip, 1070’te Karahanlı hükümdarı, edebiyat meraklısı Uluğ Kara Buğra Hana arz etti. Kara Buğra Han, Türklerin ahlâk hukuk ve devlet idâresi ile törelerini çok güzel olarak dile getiren eseri, Balasagunlu Yûsuf’a, sarayında okuttu. Kutadgu Bilig, Karahanlı Sarayında günlerce okunup, çok beğenildi. “Uluğ Has Hâcib” unvânı ile başvezir yardımcılığı ile taltif edilerek, en yüksek Karahanlı devlet memuriyetlerinden biri verildi. Bu vazifesiyle “Yûsuf Has Hâcib” olarak tanınıp, târih ve edebiyat literatürüne girdi.

Yûsuf Has Hâcib, İslâmî Türk edebiyatının, eseri elimize geçen ilk yazarıdır. Devrinin bilgin bir yazarı ve Türk tefekkür târihinin mümtaz bir düşünürüdür. Eserini, münâcât, nât, cihâr yâr-ı güzîn’i övme ile süslemiştir. Yûsuf Has Hâcib’in vefâtı muhtemelen 1077’dir.

Kutadgu Bilig, İslamî devir Türk edebiyatının bilinen ilk eserlerinden biridir. “Mutluluk Bilgisi” anlamına gelen eser, Yusuf Has Hacip tarafından Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır. Her iki dünyada da mutlu yaşaması için insana gerekli yolu göstermeyi amaçlayan Kutadgu Bilig, aruz ölçüsüyle yazılmış, didaktik bir eserdir. İçerik açısından çok zengin bilgi, görgü, ahlak, kültür öğeleri taşıyan eser, hem devlet işleyişi hem de fertlerin toplum içindeki görevlerini konu almıştır. Eserde ideal bir toplumun nasıl meydana geleceği ve devlet idarecilerinde bulunması gereken nitelikler öğüt verici bir tarzda dile getirilmiştir.

Alegorik bir münazara karakterinde olan eserde yazar; adalet, aklı, saadeti ve devleti temsil eden dört kahramanı konuşturur. Bu kahramanların (Küntoğdı: hükümdar, kanun; Aytoldı: saadet; Ögdülmiş: akıl; Odgurmış: akibet, gelecek) çevresinde gelişen olaylarla, devlet idaresinin ve sosyal düzenin nasıl olması gerektiğini anlatır.

Kutadgu bilig
Dönemin ilk edebî eseridir.
İlk siyasetname.
1070 yılında Balasagunlu Yusuf tarafından Karahanlılar devrinde yazılmış ve Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur. (Eseri beğenen hükümdar bunun üzerine Yusuf’a Has Haciplik unvanı vermiştir.)
Eserin adı “Mutluluk Veren Bilgi” anlamındadır.
Mesnevi nazım şekliyle ve ¬²²/¬²²/¬²²/¬² (Şehname vezni) vezin kalıbıyla yazılmıştır.
6600 beyittir. Ayrıca 173 tane de dörtlük vardır.
Beyit nazım birimiyle yazılmıştır; ancak dörtlük nazım birimi de kullanılmıştır.
Aruz ölçüsüyle yazılmış ilk eserimiz kabul edilir.
Didaktik (öğretici) bir nitelik taşır. Bir ahlâk ve öğüt kitabıdır.
Hükümdara siyası öğütlerde bulunur.
Eserde allegorik[1] (sembolik) bir anlatım vardır. Hükümdar Kün Toğdı: Adaleti, Vezir Ay Toldı: İyi yönetimi, Vezirin Oğlu Ögdilmiş: Aklı, Vezirin Kardeşi Odgurmış: Öbür dünyayı temsil eder.
Eser Hakaniye (Çağatay) Türkçesiyle kaleme alınmıştır.
Dili oldukça sadedir.

 
HOŞ GELDİNİZ!
 

GAZETELER
 
 
83168 ziyaretçi
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol